عملکرد درمان ارتودنسی دوفاز چیست؟
درمان ارتودنسی دوفاز همانطور که از نام آن پیداست، شامل دو دوره درمان با ارتودنسی است. مرحله اولیه درمان در حالی که دندان های شیری کودکان دچار ریزش نشده اند، به منظور کمک به رشد فک و دندان ها انجام می شود. مرحله دوم درمان با بریس ها بعد از رشد دندان های دائمی کودک انجام می شود.
این روش درمانی تنها در کودکانی قابل اجرا است که مداخله زودرس ارتودنسی میزان کار مورد نیاز در طول دوره درمان در هنگام بلوغ را کاهش می دهد. کودکان در سنین ۶ تا ۹ سال که دارای رشد غیرطبیعی فک هستند، کاندیداهای مناسبی برای درمان دو مرحله ای به شمار می روند.
این روش درمانی ممکن است به دلیل از دست دادن زودرس یا دیر هنگام دندان های شیری، شلوغی یا رویش نامناسب دندان ها، آندربایت، اوربایت، کراس بایت و بزرگی یا کوچکی فک فوقانی یا تحتانی انجام شود. زمانی که یک یا چند مورد از این موارد به صورت شدید رخ دهند، ارتودنتیست احتمالاً درمان دوفاز را توصیه می کند.
تشخیص درمان ارتودنسی دوفاز برای کودکان تنها توسط متخصص ارتودنسی انجام می شود. در صورت تشخیص ، متخصص ارتودنسی می تواند از این روش برای جلوگیری از بروز مشکل یا گسترش آن و همچنین هدایت استخوان فک به موقعیت مناسب استفاده کند.
در چه شرایطی به درمان ارتودنسی دو فاز نیاز است؟
چندین شاخص مختلف برای تعیین مناسب بودن درمان ارتودنسی دوفاز برای کودک وجود دارد. رایج ترین شاخص آن شامل از دست دادن زود هنگام دندان های شیری است. به طور معمول، کودکان از حدود ۶ سالگی شروع به از دست دادن دندان های اولیه خود می کنند.
در این روند ابتدا دو دندان جلو فک پایین و بالا و پس از آن دندان های کناری شامل مولرهای اول، دندان های نیش و مولرهای دوم دچار ریزش می شوند. با این حال، اگر دندان های اولیه کودک قبل از پنج سالگی شروع به از دست دادن کنند یا روند ریزش آنها خارج از روال مشخص باشد، لازم است به متخصص ارتودنسی مراجعه شود.
مکیدن انگشت شست، انگشتان دیگر، استفاده از پستانک یا مکیدن اسباب بازی در نوزادان و کودکان بسیار خردسال امری طبیعی است. با این حال، اگر کودک این عادات دهانی را تا سن ۵ سالگی ترک نکند، لازم است برای بررسی دندان‌ها و فک به متخصص ارتودنسی مراجعه کند. زیرا دنبال کردن این عادت ها عاملی برای انجام درمان زودرس ارتودنسی هستند. مکیدن مداوم انگشت شست می تواند باعث اوربایت و بدشکلی سقف دهان شود.
علاوه بر این، کودکی که در گاز گرفتن یا جویدن مشکل دارد، ممکن است به مداخله زودهنگام نیاز داشته باشد. عوامل مختلفی وجود دارند که می توانند باعث مشکلات بایت و جویدن شوند. در چنین شرایطی و در صورت عدم درمان، کودک ممکن است از درد ناشی از پوسیدگی دندان یا عفونت دندان رنج ببرد.
این مشکلات همچنین می توانند نشان دهنده یک بایت نامرتب باشند. در این شرایط کودک قادر به باز کردن یا بستن صحیح فک نمی باشد. همچنین ممکن است درد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی را تجربه کند.
متخصص ارتودنسی همچنین می تواند علائم اولیه کراس بایت را برطرف کند. کراس بایت زمانی رخ می دهد که دندان های بالایی و پایینی به درستی به یکدیگر نرسیده یا در موقعیت همپوشانی نادرست قرار می گیرند. عدم انطباق می تواند در یک یا دو طرف دهان اتفاق بیفتد.
شلوغی دندان های اولیه نیز می تواند نشان دهنده مشکلی باشد که نیاز به اصلاح ارتودنسی دارد. اگر رشد دندان های دائمی کودک با مشکلاتی مانند تداخل، چرخش یا فضای کم روبه رو باشد، درمان زودرس می تواند باعث گسترش فضا برای آنها شود. در چنین شرایطی درمان زودرس ممکن است شامل گسترش فک باشد.
در یک بایت طبیعی زمانی که دهان بسته می شود، دندان های جلویی فوقانی باید بر روی دندان های جلویی تحتانی قرار گیرند. اگر دندان های بالا یا پایین کودک بیرون زده باشند، ممکن است با درمان زودهنگام در موقعیت مناسب قرار گیرند. بیرون زدگی دندان ها می تواند مشکلات مختلفی از جمله اشکال در گاز گرفتن، جویدن و همچنین مشکلات گفتاری ایجاد کند.
عملکرد درمان ارتودنسی دوفاز
هدف اصلی مرحله اول از درمان شامل امکان رشد طبیعی دندان های دائمی است. این شرایط معمولاً از مشکلات مربوط به رشد فک در کودکانی به شمار می روند که در معرض خطر بالا برای جراحی فک در مراحل بعدی زندگی قرار دارند. این مرحله اولیه از درمان زمانی انجام می شود که استخوان فک بسیار قابل انعطاف است. با این حال زمانی که استخوان ها محکم شوند، برای اصلاح شکل آنها به جراحی تهاجمی نیاز است.
روش های معمول درمان در فاز اولیه عبارتند از :
- بریس های سنتی
- نگهدارنده های تخصصی
- هدگیر ها
- فضا نگهدارنده
- ابزارهای کاربردی
- ابزارهای منبسط کننده فک
درمان فاز اولیه به منظور آماده سازی کودک برای رسیدن به نتایج بهتر و راحت تر درمان فاز دوم طراحی شده است. در بیشتر موارد این مداخله زودهنگام، نیاز به درمان با بریس در اوایل نوجوانی را از بین می برد.
در بین فاز اولیه و ثانویه درمان، متخصص ارتودنسی از اشعه ایکس و معاینات فیزیکی برای کنترل بیشتر رشد فک و رویش دندان های دائمی استفاده می کند. اگرچه این دوره زمانی معمولاً به هیچ وسیله ای نیاز ندارد، با این حال برای حفظ نتایج، استفاده از نگهدارنده توصیه می شود. استفاده از نگهدارنده می تواند باعث صرفه جویی قابل توجه در وقت و تلاش در طول دوره ثانویه درمان شود.
فاز دو درمان ارتودنسی فرایندی است که اکثر افراد با آن آشنا هستند. در این فرآیند از بریس ها بر روی دندان های بالا و پایین استفاده می شود. با این کار تمام دندان های دائمی در موقعیت مناسب خود قرار می گیرند. در صورت لزوم، دندان ها برای عملکرد و پایداری بیشتر با نگهدارنده های خاص یا ابزارهای منبسط کننده تراز می شوند.
همچنین در این مرحله دندان هایی که به درستی رشد نکرده اند یا قادر به رویش نیستند، به قوس در می آیند. برای کودکانی که یک فرایند درمانی دو فاز را پشت سر می گذارند، این مرحله معمولاً از حدود ۱۱ یا ۱۲ سالگی آغاز شده و احتمالاً بین یک یا دو سال ادامه خواهد داشت.
مزایای درمان ارتودنسی دوفاز برای کودکان
در صورت وجود علائم جسمی ناخوشایند مانند درد، حساسیت به لمس در ناحیه فک و صورت، اشکال در گاز گرفتن، جویدن و همچنین تولید برخی از اصوات گفتاری در کودکان، ممکن است درمان ارتودنسی دو فاز توصیه شود. درمان فاز اولیه می تواند این علائم و همچنین خطر شکستگی یا ترک دندان ها را کاهش دهد.
همچنین این عوامل می توانند از نظر عاطفی بر کودک تاثیر بگذارند. زیرا اصلاح زودهنگام ناهنجاری های قابل توجه در دندان می تواند باعث افزایش عزت نفس به ویژه در مواردی که گفتار آنها تحت تاثیر قرار گرفته، شود.
متخصص ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد
عضو بنیاد ملی نخبگان
دارای بورد تخصصیسابقه بیش از ۱۳ سال فعالیت در کلینیک ویژه دانشکده دندانپزشکی مشهد
آدرس:بلوار هاشمیه – هاشمیه ۱۸ (بلوار صارمی) – پلاک۱۵۱ – ساختمان مدرن هاشمیه – طبقه فوقانی بانک مسکن – طبقه دوم – واحد ۴ تماس: ۰۵۱-۳۸۸۴۵۰۳۴